Algemene tekst - Vleeswerkt

Werken onder koude omstandigheden

Datum laatste wijziging: 09-01-2019

Intro / algemeen

Meerdere werknemers in de vlees- en vleeswarensector werken onder koude omstandigheden.
Vanwege de voedselveiligheidseisen is de ruimtetemperatuur is in de meeste ruimtes laag (6 tot 12 ˚C verwerkingsruimtes; 0 tot 4 ˚C in opslagruimtes en -20˚C in opslag diepvries, -40˚C in vriesbunkers) Een lage ruimtetemperatuur kan dus niet vermeden worden.
De koudebelasting wordt niet alleen bepaald door een lage ruimtetemperatuur, maar ook door de luchtvochtigheid, koudestraling (ongewenste lokale afkoeling) , luchtsnelheid (tocht) en contact met koude materialen. Een persoon kan het warmteverlies deels of geheel compenseren door bewegen/werken (metabolisme). Ook door warm te kleden kan warmteverlies voorkomen worden.
Zie ook Werken in koel- en vriescellen en Werken met koude materialen.

In de Nederlandse wetgeving is opgenomen (Arbobesluit, artikel 6.1) dat de temperatuur op de werkplek niet nadelig mag zijn voor de gezondheid van de werknemer. Er worden echter geen specifieke temperaturen worden genoemd. De werkgever zal gezondheidsklachten moeten voorkomen. Als een lage temperatuur niet vermeden kan worden, moet de werkgever maatregelen treffen zoals het beschikbaar stellen als persoonlijke beschermingsmiddelen; de duur van de werkzaamheden verkorten of werkzaamheden afwisselen met werk op een warme plek.
Voor het meten en toepassen van de geldende richtlijnen is een externe deskundige/specialist nodig. Voor het beoordelen van het comfort in matige koude omstandigheden wordt de NEN-EN-ISO norm 7730 (PMV) gebruikt. Voor de beoordeling van comfort en externe belasting in koudere omstandigheden wordt de vereiste kledingisolatie (IREQ) en windchill-index (WCI) berekend volgens de NEN-EN-ISO 11079 norm. (NEN-normen zijn aan te schaffen via www.NEN.nl)

Risico

Het werken onder koude omstandigheden zonder adequate beheersmaatregelen kan lastig en bijzonder onaangenaam zijn. Als gevolg van verminderde bloedtoevoer naar de handen neemt de fijne motoriek af (vingervaardigheid en tastzin).
Onder extreme koude omstandigheden kan onderkoeling of koudeletsel (bevriezingen) optreden. Men spreekt van onderkoeling wanneer de lichaamstemperatuur onder de 35˚C zakt. Wanneer de lichaamstemperatuur nog verder afneemt dan neemt het bewustzijn af en kunnen hartritmestoornissen optreden.
Bij bevriezing wordt de huid wit en heeft men last van een brandend of prikkend gevoel en pijn. Hierna wordt de huid gevoelloos. De huid sterft af door gebrek aan doorbloeding. Bevroren vingers, tenen, neuzen en ogen (hoornvliezen) komen het meest voor.
Het risico op bevriezingen wordt bepaald door lage temperatuur in combinatie met wind (gevoelstemperatuur). Gevoelstemperaturen lager dan -10˚C kunnen na enkele uren verschijnselen van onderkoeling opleveren. Bij een gevoelstemperatuur onder de -15 ˚C kan na een uur koudeletsel optreden en bij een gevoelstemperatuur van -20 ˚C zelfs na een half uur. Zie onderstaande tabel voor een overzicht van de gevoelstemperatuur bij bepaalde windsnelheden gecombineerd met verschillende omgevingstemperaturen.

Tabel: Gevoelstemperatuur

Omgevingstemperatuur (graden Celsius)

Windsnelheid(m/s)	10	5	0	-5	-10	-15	-20
1,4	10	4	-2	-7	-13	-19	-24
2,8	9	3	-3	-9	-15	-21	-27
4,2	8	2	-4	-11	-17	-23	-29
5,6	7	1	-5	-12	-18	-24	-31
7,0	7	0	-6	-12	-19	-25	-32
8,3	7	0	-6	-13	-20	-26	-33

Bijzondere werknemers
Medewerkers met een verhoogd risico op koudeletsel zoals oudere werknemers, zwangeren vrouwen en werknemers met gezondheidsproblemen, behoren tot de extra risicogroep.
Oudere werknemers: De bloedvatvernauwing door het lichaam bij blootstelling aan koude
omstandigheden werkt minder krachtig, waardoor oudere werknemers sneller warmte verliezen en eerder onderkoeld raken. Het risico op onderkoeling neemt verder toe omdat de reactie op kou vertraagd wordt..
Zwangere vrouwen: Zwangere vrouwen tijdens hun zwangerschap hebben juist minder kans op koudeletsel en vingervaardigsheidverlies omdat tijdens de zwangerschap de huid goed doorbloed is en het bloedvolume is toegenomen. Echter tijdens het werken onder extreme koude kan de bloeddruk en de bloedvoorziening naar de baarmoeder snel dalen. Het is daarom onverstandig om tijdens de zwangerschap in de kou te werken.
Gezondheidsproblemen zoals astma, huidaandoeningen, hart- en vaatziekten, dwarslaesie, ziekte van Raynaud (‘dode vingers’) en gebruik van bepaalde medicijnen zoals kalmeermiddelen kunnen het kouderisico verhogen. Voor deze medewerkers is een individuele beoordeling van het risico nodig om aanvullende maatregelen te kunnen treffen.

Eisen

Gezondheidsklachten als gevolg van het werken onder koude omstandigheden moeten zoveel mogelijk worden voor komen door aanpak bij de bron. Als gevaren niet kunnen worden voorkomen moeten deze worden beperkt door technische maatregelen (ventilatie, productie- of werkmethode),of andere organisatie van het werk (taakroulatie, beperken tijdsduur). Als alle maatregelen niet toereikend zijn, stelt de werkgever isolerende kleding beschikbaar. Zie onderstaande maatregelen:

Maatregelen m.b.t. temperatuur
- Zorg op afdelingen waar in verband met voedselveiligheid in een lage temperatuur gewerkt moet worden, dat de temperatuur zo weinig mogelijk lager is dan voorgeschreven is op die afdeling.

Maatregelen m.b.t. tocht/luchtsnelheid
- Luchtverversinginstallaties functioneren zodanig dat werknemers niet aan hinderlijke tocht worden blootgesteld. Zie ook Binnenluchtkwaliteit en ventilatie.
- Vaste werkplekken worden buiten de luchtstroom geplaatst of afgeschermd. Zie ook Afschermen werkplekken en Lamellen bij koelinstallatie.

Maatregelen m.b.t. verlagen werklast
Voorkom piekarbeid ter voorkoming van zweten en after-chil bijvoorbeeld door het toepassen van ergonomische verbeteringen. Zie ook Fysieke belasting.

Maatregelen m.b.t. organisatie
- Wissel het werk af met werkzaamheden op een warmere locatie. Zie ook Taakroulatie.
- Zorg voor een geklimatiseerde pauzeruimte. Zie ook Geklimatiseerde pauzeruimtes.
- Zorg voor warme dranken. Zie ook Verstrekking dranken.
- Geef voorlichting over de risico’s, de te treffen maatregelen, werkkleding en persoonlijke beschermingsmiddelen. Zie ook Voorlichting en onderricht.

Persoonlijke bescherming
De werkgever stelt op verzoek extra (isolerende) kleding zoals bodywarmer, (koude isolerende) handschoenen, thermische ondergoed, muts of pet, col, (koude isolerende) schoeisel beschikbaar. Zie ook (Isolatie)kleding.

Wensen

Maatregelen m.b.t. verlagen luchtvochtigheid
- Voer door middel van ventilatie het vrijkomende vocht en dampen, van productieprocessen af (kook- of reinigingsprocessen met warm water of bij verhittingsprocessen t.b.v. productbereidingen, af. Zie ook Binnenluchtkwaliteit en ventilatie.
- Verlaag de luchtvochtigheid door het conditioneren van de werkruimte m.b.v. een klimaatinstallatie, airconditioning of ontvochtigingsapparatuur.

Meer info

- Thermische omgevingsfactoren – Reeks SOBANE strategie
- AI-blad 20 Werken onder koude omstandigheden. SDU Uitgevers, Den Haag, 2008

CAO en Pensioen

Arbo en Re-integratie

Arbeidsmobiliteit & Opleidingen

Flexibele arbeid

Zwaar werk

Financieel inzicht